من تصمیم دارم هرچند وقت یکبار به بررسی سینمای یک فیلمساز ایرانی و خارجی بپردازم که اولین مطلب در این مورد بررسی سینمای امیر نادری است.
بررسی سینمای امیر نادری
مقدمه
نخست این سؤال پیش می آید که چرا بین این همه سینماگر ایرانی امیر نادری را برای بررسی سینمایش انتخاب کردم.
در جواب این سؤال این مسئله را میتوان عنوان کرد که امیر نادری با ساختن فیلم هایی که مهمترینشان را: تنگنا،تنگسیر،سازدهنی،انتظار،دونده و آب باد خاک می توان نام برد فصل مهمی از تاریخ سینمای ایران را به خود اختصاص می دهد و اینکه می خواستم با معرفی و ارزیابی سینمای او روشن کنم که او از لحاظ جایگاه و مقام درسینمای ایران چه وضعیتی دارد.
دوم میتوان این نکته را ذکر کرد که این تحقیق می تواند بیشتر به دلیل مشخصه ها و فردیت هنری نادری باشد چون او یک فیلمساز غریزی است تا یک فیلمساز آکادمیک و علمی.
به نظر من سینمای امیر نادری رامی توان به سه دوره قبل از انقلاب- بعد از انقلاب و خارج از ایران بررسی کرد که ما به دلیل اهمیت سینمای او در قبل از انقلاب و بعد از انقلاب بیشتر به این دو زمان می پردازیم.زیرا سینمای او در خارج از ایران هنوز نتوانسته است موفقیت های داخل ایران را کسب کند نه ازلحاظ جایزه بلکه به دلیل کمرنگ شدن سینمای خاص او.
زندگی امیر نادری
نادری در سال 1324 شمسی در آبادان متولد شد.«پدرم مال بنا در جنوب بود و مادرم هم از همان حدودها بود.»وقتی که چشم به جهان گشود پدرش در قید حیات نبود.«پدرم را اصلا ندیدم.» و مادرش تا خواست او را تر و خشک کند،وقتی که امیر شش سال داشت، فوت کرد؛«فرصتی برای این کار نیافت.»
او با برادر بزرگترش تنها ماند و خاله اش که امیر نادری درباره او می گوید هیچ کس مثل خاله ام علاقه من به سینما را درک نکرد، سرپرستی آنها را به عهده گرفت.
کوچه پس کوچه ها،کرانه شط،سینماها و باشگاههای شهر ساحلی آن قدر جاذبه داشتند که امیر را،با همان سن کم،از خانه بیرون بکشاند و تا پاسی از شب به پرسه زدن وا بدارد،شهری ه به قول خودش«کولاژی»از دو فرهنگ متفاوت بود:فرهنگ شرقی و فرهنگ غربی.از یک سو زنان عرب پوشیده در لباس های یک سر سیاه و چهره های واسوخته محجوب در روبنده و از دیگر سو زنان اروپایی که چهره بور داشتند و با خود و برای خود همه چیز آورده بودند.
در دوره ای که نادری در آبادان زندگی می کرد سینماهای آبادان فیلم های خوب خارجی را زودتر از تهران نمایش می دادند و این به این دلیل بود که شرکت نفت برای تهیه فیلم به طور مستقیم با کمپانی های مشهور فیلم سازی مانند مترو گلدوین مایر، کلمبیا ، فوکس قرن بیستم،یونایتدآرتیستز و والت دیسنی قرارداد داشت.
مدتی بعد خاله اش به دلیل علاقه ای که امیر به تعزیه و نمایش داشت به او اجازه داد که در ازای دریافت شبی پنج ریال دستمزد در «تئاتر حافظ»بازی کند.
بازی کردن در تئاتر و پرسه زدن در اسکله و پلکیدن در اطراف سینماهای آبادان جای درس و مشق را گرفت. این ها اولین پلکانی بودند که برای رسیدن به آن هدفی که از آغاز برای او روشن بود،می بایست پشت سر می گذاشت؛اما پلکان دراز و پیچ واپیچی بود.
او در 25 سالگی با آرزوی اینکه فیلم بسازد آبادان را به قصد تهران ترک گفت.
او با تمام مصیبتی که از بطن ورود به تهران و بی پناهی ها ، بی پولی ها ،آواره بودن ها که خود می گوید به داشت و به سختی سر می کرد. به عکاسی روی آورد و در این میان به طور اتفاقی با علیرضا زرین دست در یک عکاسخانه آشنا شد که مقدمه ای برای حضور او در سینما بود. زرین دست نادری را به منتقدان معروفی چون پرویز دوایی و پرویز نوری و... معرفی کرد و همین باعث شد او آرام آرام پا به عرصه سینما بگذارد.
