تاریخچه’ سینما و ادبیات

 

بخش دوم

تاریخچه ء رابطهء سینما و ادبیات

آیا سینما احتیاج به قیم داشت؟!!

شاید مهمترین دلیل درخواست سینما برای جلب همکاری اهل قلم این بود که ، دست اندرکاران آن روزگار سینما احتمالا فکر می کرده اند که این هنر جوان بدون اتکا به هنر کهن و ریشه داری چون ادبیات و بدون یاری دست اندرکاران آن نخواهد توانست که در آن مقطع زمانی _و یا حتی بعدها _روی پاهایش بایستد.(جالب اینجاست که پس از گذشت نزدیک به یک قرن ،هنوز هم این نگرش طرفدارانی دارد _هرچند که اینان بیشتر هواخواهان ادبیات هستند تا عاشقان سینما ).ولی بسیار زود این واقعیت چهره کرد که ادبیات شاید در مراحلی بتواند پشتوانهء محکمی برای هنر سینما فراهم آورد ولی همیشه قادر به نجات آن نیست و اتکا به یک اثر ادبی _هرچند مشهور و تاییدشده_کافی نیست برای آنکه موفقیتی تکرار شود.و به زودی نیز این بحث درست و به جا مطرح شد که اصلا نوع و جنس یک موفقیت در حیطهء ادبیات با نوع و جنس موفقیت در جهان سینما ، تفاوت هایی فاحش و اساسی دارد.

وقتی که پای قیاس و سنجش و یا درستر بگویم مقابلهء دو شکل هنری پیش می آید،اولین بحثی که مطرح می شود، گفت و گو بر سر تفاوت زبان دو هنر در بیان مفاهیم است.در مورد تقابل ادبیات و سینما ، بحث کهنه شده ای وجود دارد که از این نقطه آغاز می شود: «ابزار بیانی در ادبیات واژه ها و در سینما تصاویر هستند و نقطه افتراق این دو شیوهء بیانی از همین جا آغاز می شودو...»؛ولی با توجه به همهء این مسائل سینما در نهایت به واژه ها در قالب گفتگو و گفتارها نیاز دارد (بگذریم از تجربه های مجرد و فراموش شده ای چون سینمای ناب مبتنی بر تصاویر صرف )و ادبیات هم در قالبهای تازه اش _مثلا داستان نو _کوشیده تا به سینما نزدیک شود.تغییرهایی که تحت تاثیر زبان سینما ،درشیوهء روایت گری ادبی پدید آمده بسیار اساسی و قابل تاکید هستند.

البته قصد نداریم وارد بحث های دراز و در نهایت بیهوده ای تحت عنوان هایی چون:« رابطه سینما و ادبیات، تاثیر ادبیات بر سینما و...»بشویم؛و قصد هم نداریم بطلان یکی و بر حق بودن دیگری یا بالعکس را هم اثبات کنیم.به قول یک نویسندهء فرانسوی به نام ژان زیونو «در واقع تاریخ روابط سینما و ادبیات،رشتهء دراز مبارزات و سوءتفاهم هاست».

طرفداران اصالت ادبیات و مدعیان پایین بودن سطح هنری سینما ،دلایلشان را عمدتا بر این اصل استوار می کنند که:«ادبیات بر سنتهای دیرپا و کهن استوار است ،در حالی که سینما هنر تازه سال ،جوان و خامی است که به سالها گذر عمر احتیاج دارد تا به پای ارزشهای ادبیات برسد.»و همچنین کوشش می شود تا به همگان القا شود که دیدن فیلم سهل تر از خواندن کتاب است.

طرفداران سینما هم که اجبارا نباید از گروه مخلفان ادبیات باشند می کوشند قدمت سینما را به نوعی مطرح و اثبات کنند.این گروه معتقدند که نمی توان سینما را نسبت به ادبیات ،هنری تازه سال دانست:«استفاده از تصاویر و حتی تصاویر متحرک برای بیان و ابراز احساسات ،حتی در طلیعهء زندگی بشر هم زمینه داشته؛وحتی می توان پا را فراتر گذارد و گفت که ،کاربرد تصاویر برای ایجاد ارتباط حتی از نخستین آواهای کلامی نیز قدیمی تر است.»

طرح نگاهی دیگر

نگاهی دیگر به طرح «نگاهی دیگر»!!

اگر یادتان باشد در مطالب قبلی به طرح اکران فیلم های فرهنگی به نام طرح «نگاهی دیگر» پرداخته بودم.البته همانطور که گفته بودم با نام گذاریهایی به این شکل نیز مخالف بودم.اما مثل اینکه دوباره مشکلاتی بر سر راه این طرح به وجود آمده،طرحی که اکثرا به موفقیت آن چشم دوخته بودند باز هم نتوانست توقع ها را برآورده سازد.به طوری که 46 سینماگر ما با انتشار بیانیه ای هشدار دادند که با ادامه پیدا کردن مشکلاتی که بر سر راه اکران فیلم های مخاطب خاص به وجود می آید این سینما یعنی سینمای مستقل و فرهنگی یا هر نام دیگر...!! نابود خواهد شد. در این بین عده ای تقصیر را بر گردن سینماداران می اندازند و معتقدند این سینماداران هستند که فیلم های مخاطب خاص را اکران نمی کنند و سخن از مافیای اکران می برند عده ای هم ناهماهنگی بین شورای صنفی نمایش و سینماداران را یکی از مشکلات بر سر راه اکران فیلم های خاص می دانند، کسانی هم معتقدند که باید سینماهای ثابت و مشخصی برای اکران فیلم های مخاطب خاص باشد و عده ای هم معتقدند که این دولت است که باید به حمایت از فیلم های مخاطب خاص بپردازد وبه آنها در اکران کمک کند و به سینماداران در قبال اکران فیلم های خاص یارانه و هزینه ای تعلق بگیرد و ...

همانطور که مشاهده می فرمایید روند اکران فیلم ها در کشور ما با مشکلات زیادی روبروست که به نظر من پایهء این مشکلات مربوط به کمبود سالن سینماست و این کمبود باعث به وجود آمدن اینچنین مسائلی می شود.یکی از راههای برون رفت از این مشکلات میتواند ساختن سالن های بیشتر سینمایی باشد و یکی دیگر از راه حل ها که در اکثر کشورهای صاحب سینما اتفاق می افتد کمک و حمایت دولت از این نوع فیلم هاست که این کمک می تواند به شکل تخصیص بودجه  و تامین هزینهءسینماداران باشد،به هرحال سینماداران هم از جهتی حق دارند و میخواهند هر طور شده چراغ سینمای خود را روشن نگه دارند و به این جهت بیشتر به اکران فیلم های تجاری روی می آورند،ولی اگر دولت بتواند یارانه یا کمک هزینه ای را در قبال اکران فیلم های مخاطب خاص به آنها پرداخت کند آنها می توانند با خیال آسوده تری به اکران این فیلمها بپردازند.به هر تقدیر باز امیدوارانه چشم به آینده می دوزیم ومثل همیشه به انتظارمی نشینیم تا روزی تحقق یابد این شعار:

به امید برابری اندیشه باسینمای گیشه